Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ(Λουκ. 15, 11-32)
†ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΜΕΛΕΤΙΟΥ
(Διασκευή ὁμιλίας. Ἔγινε στήν Ἀθήνα στίς 26/2/1978)
1. Ἡ περίληψη τοῦ Εὐαγγελίου
Εἶναι γνωστός ὁ μεγάλος χριστιανός συγγραφέας, Ντοστογιέφσκυ.
Αὐτός εἶχε πάντοτε ἀχώριστο σύντροφό του τό ἅγιο εὐαγγέλιο. Ὅταν πέθαινε τράβηξε κάτω ἀπό τό προσκέφαλό του τό ἅγιο εὐαγγέλιο, τό ἔδωσε στόν πρωτότοκο γυιό του, τό ἄνοιξε στό σημεῖο πού βρίσκεται ἡ παραβολή τοῦ Ἀσώτου καί τόν παρακάλεσε νά τή διαβάσει.
Ὅσο τήν διάβαζε, ὁ γέρο-Ντοστογιέφσκυ εἶχε τά μάτια του βουρκωμένα καί ἔκλαιε ἀκούοντας τήν ὡραιότατη αὐτή παραβολή τῆς χάριτος, τῆς ἀγάπης καί τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ Κυρίου.
Ὅταν τελείωσε ἡ ἀνάγνωση τοῦ εἶπε: «Αὐτή εἶναι ἡ χάρη καί ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι βλέπει ὁ Θεός τόν κόσμο. Τέτοια σοφία ὅσο καί νά ψάξετε δέν θά τή βρεῖτε πουθενά. Ὅλα μου τά ἀγαθά σᾶς τά ἔδωσα ὅσο ἀκόμα ἤμουνα καλά. Αὐτόν τόν πολυτιμώτερό μου θησαυρό –τό Εὐαγγέλιο- τόν κρατοῦσα κοντά μου γιατί μοῦ χρειαζόταν. Τώρα πιά καί αὐτό δέ μοῦ χρειάζεται». Τό ἔδωσε στόν πρωτότοκο υἱό του δῶρο, μέ τήν παράκληση νά τό διαβάζουν καί νά τό ἔχουν ὅλοι στήν καρδιά τους. Ἔκανε τό σημεῖο τοῦ τιμίου καί ζωοποιοῦ Σταυροῦ καί παρέδωκε τήν ψυχή του στά χέρια τοῦ Κυρίου ζώντων καί νεκρῶν.
Ἄς κάνουμε μερικές σκέψεις ἐπάνω στήν παραβολή αὐτή, γιατί δέν εἶναι μιά ἁπλή ἱστοριούλα ὅπως ἴσως φαίνεται. Ὁ Θεός μέ αὐτή τήν ἁπλή ἱστορία λέει τά πάντα.
2. Κάτω τό «πρέπει», ζήτω τό «θέλω»
«Ἄνθρωπός τις εἶχε δύο υἱούς», ὁ καθένας ἀπό τούς ὁποίους εἶχε διαφορετική τοποθέτηση. Ὁ πρεσβύτερος χαρά ἦταν νά βρίσκεται κοντά στόν πατέρα του, κοντά στό Θεό. Ἡ καρδιά του ἦταν γεμάτη ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί ἀπό πόθο ὑπακοῆς.
Ὁ μικρότερος εἶχε κολλήσει τήν ψυχή του στά δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ καί στόν ἑαυτό του. Ἔβλεπε συνεχῶς γύρω του πρόκληση γιά χαρά καί γιά ἡδονή. Ἔβλεπε τήν παρουσία τοῦ πατέρα του σάν ἐμπόδιο, σάν φράκτη. Ἀλλά καί χωρίς τά ἀγαθά τοῦ πατέρα του ἦταν ἀδύνατο νά ἔχει ἐκεῖνο πού ποθοῦσε, τήν διασκέδαση καί τήν ἡδονή. Καί γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς, μέ θράσος -ὅπως συμβαίνει σέ ὅλους ὅσους ἀφήνουν νά φύγει ἀπό τήν καρδιά τους ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ- παρουσιάσθηκε στόν πατέρα του καί εἶπε: «Πάτερ, δός μοι τό ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας».
Τό συνηθισμένο πρόβλημα... Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει μόνο δικαιώματα καί ξεχνάει τά καθήκοντά του. Ἐκεῖνο τό κακό πού βλέπομε τήν σημερινή ἐποχή νά παρουσιάζεται μέ τόση θρασύτητα, ὥστε νά γράφουν στούς τοίχους «κάτω τό πρέπει, ζήτω τό θέλω».
Ὁ ἄσωτος υἱός εἶπε τό «θέλω». Καί παράλαβε τήν περιουσία πού τοῦ ἔδωσε ὁ εὔσπλαγχνος πατέρας. Γιατί, ὁ πατέρας, μοίρασε στούς γυιούς του τήν περιουσία του, -ἄς τό κρατήσουμε αὐτό- τήν μοίρασε σέ δύο. Τά μισά τοῦ πρεσβυτέρου, τά μισά τοῦ νεωτέρου. Δικά του τίποτε. Ποιός ἔμεινε τελικά ἄστεγος; Χωρίς παρά, χωρίς δεκάρα; Ὁ πατέρας. Ποῦ ἐμπιστεύθηκε ὁ πατέρας; Στά παιδιά του.
Κάθε πατέρας ἀποκτᾶ, δημιουργεῖ, κάνει, γιά τά παιδιά του. Ἄν εἶναι πατέρας ἀληθινός ξεχνᾶ τόν ἑαυτό του. Ἔχει μόνο παιδιά. Γιατί; Διότι ἔχει χρέος. Ὁ Πατέρας ὁ οὐράνιος ἤξερε τό «πρέπει». Δέν ἤξερε «τό θέλω». Πρόκειται γιά μεγάλο δίδαγμα.
3. Βουκέντρα, σεντόνι τύμπανο
Ὁ νεώτερος υἱός πῆρε τό μερίδιό του καί «ἀπεδήμησεν εἰς χώραν μακράν». Γιατί; Γιατί ἡ ἁμαρτία εἶναι κάτι, πού ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου τήν καταδικάζει βαθειά καί βαριά. Καμμία ἁμαρτία δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει μπροστά σέ πρόσωπο ἄλλο καί μάλιστα γνωστό καί σεβαστό. Ὁ ἄνθρωπος μόνος του τό καταλαβαίνει, γιατί ἡ συνείδησή του τοῦ τό μαρτυρεῖ ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἐξευτελισμός, εἶναι κατάπτωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Καί ἐπιπλέον εἶναι ἔργο ἀπάνθρωπο, σατανικό.
Λέγει μία ἱστορία: Γιά νά κάνει ὁ διάβολος τόν ἄνθρωπο νά ἁμαρτήσει κρατάει μιά βουκέντρα καί τόν παροτρύνει: «Ἄιντε τί κάθεσαι; Πότε θά χαρεῖς τή ζωή σου; Γιατί τά ἔδωσε ὁ Θεός τά ἀγαθά στόν κόσμο;» Καί ἐκεῖνος φουντώνει ἀπό τίς ἐπιθυμίες καί τά πάθη. Ἀλλά νά, ὑπάρχει ἡ ντροπή τοῦ κόσμου… Καί τότε ὁ διάβολος παρουσιάζεται μέ ἕνα δεύτερο ὅπλο, ἕνα σεντόνι. Τό κρατάει καί τοῦ λέει: «Ἐγώ σέ κρύβω. Δέν θά σέ δεῖ κανείς. Μή φοβᾶσαι». Καί πραγματικά οἱ ἄνθρωποι τρέχουν «εἰς χώραν μακράν», κρύβονται. Ἔτσι πιστεύουν. Καί ἁμαρτάνουν!
Τότε ὁ διάβολος παρουσιάζεται μέ ἕνα τύμπανο καί διατυμπανίζει τήν ἁμαρτία γιά νά τήν πληροφορηθεῖ εἰ δυνατόν ὅλος ὁ κόσμος, καί ἔτσι νά ρίξει αὐτόν πού τήν διέπραξε σέ ἀναίδεια καί ἀδιαντροπιά οὕτως ὥστε νά φτάσει σέ πλήρη ἀναισθησία.
Πηρούνι, σεντόνι καί τύμπανο. Ἰδού τά ὅπλα τοῦ διαβόλου.
Ὁ ἄσωτος στήν μακρινή χώρα πού ἀποδήμησε, σκόρπισε τήν περιουσία του. Ποία εἶναι ἡ περιουσία; Τά ἀγαθά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ. Τί ἔμεινε μέσα στή ψυχή του; Κενό. Τί ἄλλο; Ἀκαθαρσία. Ὑπάρχει ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας μέ λεπτά καί εὐγενικά αἰσθήματα; Ποτέ!
Στούς ἀνθρώπους πού παραδίδονται στά πάθη, ἰδίως τῆς σαρκός, βασιλεύει ἡ φιλαυτία, ὁ ἐγωκεντρισμός, τό μῖσος, ἡ ὑπερηφάνεια, ὁ ἐγωϊσμός.
4. Ἀξιοποίησε τό φῶς
Καί ἀφοῦ ἐσκόρπισε τήν «περιουσίαν αὐτοῦ», ὁ ἄσωτος, ἔγινε δοῦλος, «προσεκολλήθη ἑνί τῶν πολιτῶν τῆς χώρας ἐκείνης καί ἔπεμψεν αὐτόν εἰς τούς ἀγρούς βόσκειν χοίρους». Τί σημαίνει αὐτό; Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα ἔγινε δοῦλος τοῦ διαβόλου. Τί χοίρους ἔβοσκε; Τά πάθη του. Τά πάθη, λένε οἱ πατέρες εἶναι χοῖροι.
Οἱ χοῖροι, δέν εἶναι τό πιό φιλήδονο ζῶο τοῦ κόσμου;
Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς λέγει ἔβοσκε χοίρους. Γιατί τό μόνο πού ἐνδιαφερόταν ἀπό κεῖ καί πέρα ὁ ἄσωτος υἱός, ἦταν ὁ ἑαυτούλης του καί ἡ σάρκα του.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει τέτοιο φρόνημα τά πάθη ὅλο τρέφονται καί χοντραίνουν. Καί ἡ ψυχή ἀδυνατίζει καί πεθαίνει. Συμπέρασμα: Ἤ τήν ψυχή σου θά τρέφεις καί θά ἀσθενοῦν τά πάθη ἤ θά χοντραίνουν τά πάθη καί θά πεθαίνει ἡ ψυχή σου. Ἀλλά γιά νά ζεῖ ἡ ψυχή καί νά νεκρώνονται τά πάθη χρειάζεται ἀγώνας κατά τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός, τό ὁποῖο εἶχε ὁ ἄσωτος υἱός πρωτοῦ φύγει ἀπό τό σπίτι τοῦ ἀγαθοῦ πατέρα του. Χρειάζεται δηλαδή νά βγάλει ἀπό τήν ψυχή του ὁ ἄνθρωπος τήν ἀγάπη τῆς ἁμαρτίας καί τή φιληδονία.
Ὅμως ὁ ἄνθρωπος καί ὅταν ἀκόμα πέσει στό βάθος τοῦ κακοῦ, εἶναι τοῦ πλάσμα τοῦ Θεοῦ. Ἔχει συνείδηση καί ἡ συνείδηση φωνάζει καί τόν φέρνει σέ συναίσθηση. Πότε; Ἐάν προσέξει τό φῶς, τήν ἐλάχιστη ἐκείνη ἀκτίνα τοῦ φωτός πού ρίχνει μέσα στήν καρδιά του ἡ χάρη τοῦ παναγίου Πνεύματος. Πότε; Ὅταν βλέπουμε τόν τίμιο σταυρό, ὅταν βλέπουμε ἕναν ἱερέα, ὅταν βλέπουμε μία εἰκόνα, ὅταν βλέπουμε καί ἀκοῦμε τό ὄνομα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτή ἡ ἐλάχιστη ἀκτίνα τοῦ φωτός ἐάν ἀξιοποιηθεῖ, ἐάν δηλ. δέν μᾶς κάνει ὁ διάβολος νά κλείσουμε τά μάτια καί νά φύγουμε ἀπό κοντά της, θά μᾶς ὁδηγήσει στό φῶς τῆς μετανοίας.
Ὁ ἄσωτος υἱός δέχθηκε τήν ἀκτίνα τοῦ φωτός καί τόν ἀγαθό λογισμό πού τοῦ ἔλεγε: «πόσοι μίσθιοι τοῦ πατρός μου περισσεύουσιν ἄρτων, ἐγώ δέ λιμῷ ἀπόλλυμαι». Μέ ἄλλα λόγια, πόση χαρά ἔχουν ἐκεῖνοι πού ἔχουν νικήσει τά πάθη τους.
Ἀλήθεια! Γιατί ἕνας ἄνθρωπος ἐνῶ δέν τρώει, δέν πίνει, δέν πάει στά nightclub, δέν ἀκολασταίνει, δέν πορνεύει, ἔχει κοπεῖ ἀπό τά πάντα… γιατί, παρά ταῦτα, εἶναι γεμᾶτος χαρά; Γιατί; Γιατί ἡ χαρά εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Καί ἡ πικρία καί ἡ λύπη εἶναι ἀπόκτημα τῆς ἁμαρτίας, καρπός τῆς ἀπομάκρυνσης ἀπό τό Θεό.
5. Ξαναβρῆκε τήν πρώτη θέση του
Τελικά ὁ ἄσωτος γύρισε καί ὁ πατέρας τόν δέχθηκε.
Ὄχι μόνο τόν δέχθηκε, ἀλλά καί τόν τίμησε. Γιατί; Γιατί ὁ πατέρας δέν εἶναι τοῦ «θέλω» εἶναι τοῦ «πρέπει». Ὁ πατέρας πού μοίρασε τήν περιουσία του στά δυό παιδιά καί ἔμεινε χωρίς δεκάρα, εἶχε μόνο τό «πρέπει» ἔναντι τοῦ παιδιοῦ του πού ἐπέστρεψε. Εἶχε δηλαδή τήν καρδιά του γεμάτη ἀγάπη καί γι' αὐτό τόν δέχθηκε, τόν τίμησε καί ἔκανε θυσία τά πάντα. Ἔσφαξε τόν «μόσχον τόν σιτευτόν», τοῦ ἔδωσε τήν καλύτερη στολή, καί τοῦ πέρασε στό χέρι τόν «δακτύλιον», πού συμβολίζει τόν ἀρραβώνα τῆς μελλούσης ζωῆς καί βασιλείας.
Ἄς προσέξουμε τήν τελευταία φάση. Ἄρχισαν ὅλοι νά γλεντοῦν, ἄγγελοι καί ἄνθρωποι, γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ ἁμαρτωλοῦ. Καί τότε γύρισε ἀπό τά χωράφια -ἐργάτης τοῦ καθήκοντος- ὁ πρεσβύτερος υἱός, τοῦ ὁποίου ἦταν ὁλόκληρη ἡ περιουσία, μιά καί ἦταν πάντα κοντά στόν πατέρα. Ὅταν ἔμαθε τί γίνεται τοῦ κακοφάνηκε καί δέν ἤθελε νά μπεῖ μέσα. Τό ἔμαθε ὁ πατέρας καί βγῆκε ἐκεῖνος ἔξω.
Βλέπετε; Ὁ Θεός ἐλεεῖ τόν ἐπιστρέφοντα ἁμαρτωλό, τόν ἄσωτο, ἀλλά ἀγαπᾶ καί τιμᾶ τόν δοῦλο του, ἐκεῖνον πού τηρεῖ τό θέλημά Του. Τόν παρακαλεῖ. Ἀκόμα καί στό λάθος του -ὁ πρεσβύτερος υἱός - εἶναι ἀγαπητός. Γι᾿ αὐτό τοῦ εἶπε: «Τέκνον, σύ πάντοτε εἶσαι κοντά μου καί πάντα τά ἐμά σά ἐστίν». Ὅλα ὅσα ἔχω εἶναι δικά σου. Ἔχω ἐγώ τίποτα;
Τί τοῦ ὑπενθυμίζει; Τό «πρέπει».
Γιατί ἐγώ δέν ἔχω τίποτε, παιδί μου, αὐτή τή στιγμή;
Ἐξ αἰτίας τοῦ «πρέπει». Γιατί ὅλα τά δικά μου εἶναι δικά σου καί τοῦ νεώτερου ἀδελφοῦ σου, πού τά σπατάλησε ὅλα!
Καί κάνοντας ἐφαρμογή τοῦ «πρέπει» τοῦ λέγει: «εὐφρανθῆναι δέ καί χαρῆναι ἔδει, ὅτι ὁ ἀδελφός σου νεκρός ἦν καί ἀνέζησε, καί ἀπολωλός ἦν καί εὑρέθη». Πρέπει καί σύ νά χαρεῖς πού ὁ ἀδελφός σου ξαναῆλθε· ἐγύρισε· εὑρέθη.
Ὁ πρεσβύτερος υἱός δέν ἦταν ἁμαρτωλός. Ἦταν ἅγιος. Ἕνας λογισμός τοῦ πέρασε πού τόν ἐνόχλησε καί ὁ πανάγαθος Πατέρας, ὁ πνευματικός Πατέρας ὅλου τοῦ κόσμου τόν συμβούλευσε νά νικήσει τόν πονηρό λογισμό. Τό ἴδιο κάνουν οἱ πνευματικοί πατέρες στή σύγχρονη ζωή. Ἐξ ὀνόματος καί κατ᾿ ἐντολήν καί κατ᾿ ἀνάθεση τοῦ οὐρανίου Πατέρα συμβουλεύουν καί καθοδηγοῦν τά πνευματικά τους τέκνα.
Αὐτή εἶναι ἡ παραβολή τοῦ Ἀσώτου. Ἡ παραβολή τῆς ἀπέραντης εὐσπλαγχνίας τοῦ Κυρίου στόν ἁμαρτωλό καί τῆς ἀπέραντης ἀγάπης, τιμῆς, ἐπαίνου καί δόξης πρός τόν κάθε δοῦλο του πού εἶναι ὑποτεταγμενος στό ἅγιο θέλημά Του.
Ἄς βάλομε βαθειά στήν καρδιά μας τό μήνυμά της. Ἀμήν.